Trong xu thế hội nhập kinh tế quốc tế, đặc biệt là tại một thành phố cảng năng động như Hải Phòng, sự hiện diện của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) và các đơn vị xuất nhập khẩu ngày càng lớn. Một trong những bài toán quan trọng mà các nhà quản trị và kế toán trưởng thường xuyên phải đối mặt chính là việc lựa chọn ngoại tệ làm đơn vị tiền tệ trong kế toán.
Khái niệm và căn cứ pháp lý khi lựa chọn ngoại tệ làm đơn vị tiền tệ
Để bắt đầu, chúng ta cần hiểu rõ những nền tảng cơ bản nhất về đơn vị tiền tệ trong hạch toán. Theo nguyên tắc chung tại Việt Nam, đơn vị tiền tệ kế toán mặc định là Đồng Việt Nam (VND). Tuy nhiên, pháp luật luôn có những quy định mở để tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các doanh nghiệp có hoạt động quốc tế đặc thù.
Định nghĩa đơn vị tiền tệ kế toán và các trường hợp được phép sử dụng ngoại tệ
Đơn vị tiền tệ kế toán là đơn vị tiền tệ được sử dụng để ghi sổ kế toán, lập và trình bày Báo cáo tài chính (BCTC) của doanh nghiệp. Thông thường, các doanh nghiệp hoạt động chủ yếu tại thị trường nội địa sẽ sử dụng VND.
Tuy nhiên, việc lựa chọn ngoại tệ làm đơn vị tiền tệ trong kế toán được cho phép đối với các doanh nghiệp có nghiệp vụ thu, chi chủ yếu bằng ngoại tệ. Điều này giúp giảm thiểu các sai lệch do chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh liên tục trong kỳ, đồng thời phản ánh trung thực hơn bản chất kinh tế của các giao dịch. Các loại ngoại tệ phổ biến thường được chọn bao gồm USD, EUR, JPY hoặc CNY, tùy thuộc vào đối tác chiến lược và thị trường chính của doanh nghiệp.
Căn cứ pháp lý theo Thông tư 200/2014/TT-BTC và Thông tư 53/2016/TT-BTC
Mọi quyết định về kế toán đều phải dựa trên những văn bản pháp quy chuẩn mực. Hiện nay, hoạt động này được điều chỉnh chính bởi hai thông tư quan trọng:
- Thông tư 200/2014/TT-BTC: Đây là “kim chỉ nam” cho chế độ kế toán doanh nghiệp tại Việt Nam, quy định rõ về nguyên tắc kế toán, các chứng từ và cách thức xử lý nghiệp vụ khi sử dụng ngoại tệ.
- Thông tư 53/2016/TT-BTC: Sửa đổi và bổ sung một số điều của Thông tư 200, tập trung làm rõ hơn các tiêu chuẩn chọn đơn vị tiền tệ và phương pháp chuyển đổi BCTC sang VND để nộp cho cơ quan chức năng Việt Nam.
Xem thêm: Mẫu báo cáo tài chính theo Thông tư 99/2025/TT-BTC đầy đủ và cập nhật
Điều kiện và thủ tục đăng ký sử dụng ngoại tệ làm đơn vị tiền tệ kế toán
Không phải doanh nghiệp nào cũng có thể tùy ý lựa chọn ngoại tệ làm đơn vị tiền tệ trong kế toán.. Có những tiêu chí khắt khe mà Bộ Tài chính đưa ra để đảm bảo tính thống nhất và kiểm soát kinh tế vĩ mô.
Tiêu chí doanh nghiệp cần đáp ứng khi lựa chọn ngoại tệ ghi sổ kế toán
Doanh nghiệp muốn thực hiện việc lựa chọn ngoại tệ làm đơn vị tiền tệ trong kế toán cần đáp ứng các tiêu chuẩn sau (thường dựa trên đồng tiền có ảnh hưởng lớn nhất):
-
Đồng tiền sử dụng trong bán hàng: Là đồng tiền chủ yếu dùng để niêm yết giá bán và được khách hàng thanh toán cho hàng hóa, dịch vụ của doanh nghiệp.
-
Đồng tiền sử dụng trong chi phí: Là đồng tiền dùng để chi trả chi phí nhân công, nguyên vật liệu và các chi phí sản xuất kinh doanh khác.
-
Đồng tiền huy động vốn: Là đồng tiền mà các khoản nợ vay và vốn góp chủ sở hữu được tạo ra.
Nếu doanh nghiệp bạn thường xuyên làm việc với các nhà cung cấp quốc tế, thanh toán bằng USD và nhận doanh thu cũng bằng USD, thì việc chuyển đổi đơn vị tiền tệ kế toán là lựa chọn tối ưu. Nhiều công ty lớn tại Hải Phòng đã chọn Kế Toán 5T làm nơi thảo luận các vấn đề chiến lược tài chính nhờ không gian riêng tư và dịch vụ chuyên nghiệp.
Xem thêm: Hướng dẫn làm sổ sách kế toán bằng Excel cho doanh nghiệp
Quy trình đăng ký, phê duyệt và thông báo với cơ quan có thẩm quyền
Để thực hiện đúng thủ tục, doanh nghiệp cần tuân thủ các bước sau:
- Bước 1: Ban hành quyết định nội bộ: Hội đồng quản trị hoặc Ban Giám đốc cần có văn bản phê duyệt về việc lựa chọn ngoại tệ.
- Bước 2: Thông báo cho cơ quan Thuế: Doanh nghiệp phải gửi thông báo bằng văn bản cho cơ quan Thuế quản lý trực tiếp về việc lựa chọn đơn vị tiền tệ kế toán trước khi bắt đầu năm tài chính mới.
- Bước 3: Duy trì tính nhất quán: Một khi đã lựa chọn, doanh nghiệp phải sử dụng đơn vị tiền tệ đó ít nhất cho một chu kỳ kế toán năm và không được thay đổi tùy tiện trừ khi có sự biến động đặc biệt lớn trong hoạt động kinh doanh.
Hướng dẫn trình bày và chuyển đổi báo cáo tài chính khi sử dụng ngoại tệ
Đây là phần nghiệp vụ phức tạp nhất trong lựa chọn ngoại tệ làm đơn vị tiền tệ trong kế toán, yêu cầu sự tỉ mỉ và chính xác tuyệt đối từ đội ngũ kế toán.
Phương pháp quy đổi báo cáo tài chính từ ngoại tệ sang đồng Việt Nam
Mặc dù ghi sổ bằng ngoại tệ, nhưng khi nộp BCTC cho cơ quan nhà nước Việt Nam (Thuế, Thống kê), doanh nghiệp bắt buộc phải chuyển đổi sang VND. Phương pháp quy đổi được thực hiện theo nguyên tắc sau:
-
Tài sản và nợ phải trả: Quy đổi theo tỷ giá giao dịch thực tế cuối kỳ (tỷ giá chốt sổ).
-
Vốn chủ sở hữu: Quy đổi theo tỷ giá giao dịch thực tế tại ngày góp vốn.
-
Doanh thu và chi phí: Quy đổi theo tỷ giá giao dịch thực tế tại thời điểm phát sinh nghiệp vụ hoặc tỷ giá bình quân (nếu độ lệch không đáng kể).
Sử dụng LaTeX để minh họa công thức quy đổi giá trị tài sản:
Việc xử lý các khoản chênh lệch tỷ giá phát sinh trong quá trình quy đổi này cần được hạch toán vào mục “Chênh lệch tỷ giá hối đoái” thuộc phần vốn chủ sở hữu trên Bảng cân đối kế toán.
Lưu ý khi kiểm toán và công bố báo cáo tài chính bằng ngoại tệ
Khi doanh nghiệp sử dụng ngoại tệ, đơn vị kiểm toán sẽ tập trung rất kỹ vào tính hợp lý của tỷ giá áp dụng và cách thức xử lý các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ.
-
Công bố thông tin: Trong thuyết minh BCTC, doanh nghiệp phải nêu rõ lý do lựa chọn ngoại tệ và các ảnh hưởng của việc quy đổi tiền tệ đến kết quả kinh doanh.
-
Lưu trữ hồ sơ: Các chứng từ gốc bằng ngoại tệ phải được lưu giữ cẩn thận kèm theo chứng từ ghi sổ đã được quy đổi.
-
Kiểm soát nội bộ: Cần có quy trình kiểm soát chặt chẽ để tránh sai sót trong việc áp dụng tỷ giá của các ngân hàng thương mại khác nhau.
Kết Luận
Việc lựa chọn ngoại tệ làm đơn vị tiền tệ trong kế toán là một quyết định chiến lược mang lại nhiều lợi ích cho các doanh nghiệp có yếu tố nước ngoài. Tuy nhiên, để thực hiện thành công, doanh nghiệp cần nắm vững quy định pháp luật và có một đội ngũ kế toán chuyên nghiệp, tỉ mỉ.
Cũng giống như việc thưởng thức một nồi lẩu ngon, mọi khâu từ chuẩn bị nguyên liệu đến khi lên bàn tiệc đều cần sự tâm huyết. Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn những kiến thức hữu ích để áp dụng vào thực tiễn doanh nghiệp.
Có thể bạn quan tâm:
Cho thuê nhà phải nộp thuế bao nhiêu % theo quy định hiện hành
Mẫu báo cáo tài chính theo Thông tư 99/2025/TT-BTC đầy đủ và cập nhật
