Việc xác định thời điểm ghi nhận doanh thu chính xác đóng vai trò quan trọng trong công tác kế toán doanh nghiệp. Đây không chỉ là yêu cầu bắt buộc theo quy định của Bộ Tài chính mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến báo cáo tài chính và nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp. Bài viết này của Kế Toán 5T sẽ cung cấp thông tin đầy đủ về vấn đề này!
Doanh thu là gì?
Theo Điều 56 Thông tư 133/2016/TT-BTC và khoản 1 Điều 78 Thông tư 200/2014/TT-BTC, doanh thu được định nghĩa là:
Doanh thu là lợi ích kinh tế thu được làm tăng vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp, ngoại trừ phần đóng góp thêm của các cổ đông.
Thời điểm ghi nhận doanh thu được xác định tại thời điểm giao dịch phát sinh, khi chắc chắn thu được lợi ích kinh tế. Doanh thu được xác định theo giá trị hợp lý của các khoản được quyền nhận, không phân biệt đã thu tiền hay sẽ thu được tiền.
Các nguyên tắc và điều kiện ghi nhận doanh thu
Các nguyên tắc ghi nhận doanh thu
Việc ghi nhận doanh thu cần tuân thủ một số nguyên tắc cơ bản:
- Doanh thu và chi phí tạo ra doanh thu phải được ghi nhận đồng thời theo nguyên tắc phù hợp.
- Trong trường hợp nguyên tắc phù hợp xung đột với nguyên tắc thận trọng, kế toán cần căn cứ vào bản chất giao dịch để phản ánh một cách trung thực, hợp lý.
- Doanh thu phải được ghi nhận phù hợp với bản chất hơn là hình thức hoặc tên gọi của giao dịch.
- Đối với giao dịch phát sinh nghĩa vụ của người bán ở thời điểm hiện tại và trong tương lai, doanh thu cần được phân bổ theo giá trị hợp lý của từng nghĩa vụ.
Các điều kiện ghi nhận doanh thu
Để xác định chính xác thời điểm ghi nhận doanh thu, doanh nghiệp cần đảm bảo các điều kiện sau:
- Doanh nghiệp đã chuyển giao phần lớn rủi ro và lợi ích gắn liền với quyền sở hữu sản phẩm, hàng hóa cho người mua.
- Doanh nghiệp không còn nắm giữ quyền quản lý hàng hóa như người sở hữu hoặc quyền kiểm soát hàng hóa.
- Doanh thu được xác định tương đối chắc chắn.
- Doanh nghiệp đã thu hoặc sẽ thu được lợi ích kinh tế từ giao dịch bán hàng.
- Xác định được chi phí liên quan đến giao dịch bán hàng.
Xem thêm: Tìm hiểu chi tiết điều kiện ghi nhận doanh thu
Thời điểm ghi nhận doanh thu theo Thông tư 200
Thời điểm ghi nhận doanh thu theo Thông tư 200 được quy định tại khoản 1 Điều 78 Thông tư 200/2014/TT-BTC là thời điểm phát sinh giao dịch, khi chắc chắn thu được lợi ích kinh tế. Doanh thu được xác định theo giá trị hợp lý của các khoản được quyền nhận, không phân biệt đã thu tiền hay chưa.
Quy định này áp dụng cho tất cả các doanh nghiệp thuộc mọi lĩnh vực, mọi thành phần kinh tế. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể vận dụng hướng dẫn kế toán của Thông tư 200/2014/TT-BTC để kế toán phù hợp với đặc điểm kinh doanh và yêu cầu quản lý của mình.
Thời điểm ghi nhận doanh thu theo từng loại hình
Thời điểm ghi nhận doanh thu bán hàng
Thời điểm ghi nhận doanh thu bán hàng thường là thời điểm chuyển giao quyền sở hữu, quyền sử dụng hàng hóa cho người mua. Cụ thể:
- Khi doanh nghiệp đã chuyển giao phần lớn rủi ro và lợi ích gắn liền với quyền sở hữu sản phẩm, hàng hóa cho người mua.
- Doanh nghiệp không còn nắm giữ quyền quản lý hàng hóa như người sở hữu.
- Doanh thu đã được xác định chắc chắn.
- Doanh nghiệp đã thu hoặc sẽ thu được lợi ích kinh tế từ giao dịch bán hàng.
Thời điểm ghi nhận doanh thu dịch vụ
Thời điểm ghi nhận doanh thu dịch vụ là thời điểm hoàn thành việc cung ứng dịch vụ hoặc thời điểm phát hành hóa đơn dịch vụ (nếu thời điểm phát hành hóa đơn xảy ra trước thời điểm hoàn thành dịch vụ), trừ trường hợp dịch vụ vận tải hàng không.
Điều kiện ghi nhận doanh thu cung cấp dịch vụ bao gồm:
- Doanh thu được xác định tương đối chắc chắn.
- Doanh nghiệp đã hoặc sẽ thu được lợi ích kinh tế từ giao dịch cung cấp dịch vụ.
- Xác định được phần công việc đã hoàn thành vào thời điểm lập báo cáo.
- Xác định được chi phí phát sinh và chi phí để hoàn thành giao dịch cung cấp dịch vụ.
Thời điểm ghi nhận doanh thu từ hợp đồng kinh tế
Đối với doanh thu từ hợp đồng kinh tế, việc xác định thời điểm ghi nhận doanh thu cần xem xét từng giao dịch cụ thể trong hợp đồng:
- Nếu hợp đồng quy định cụ thể việc bán hàng và cung cấp dịch vụ sau bán hàng (ngoài điều khoản bảo hành thông thường), doanh nghiệp cần ghi nhận riêng doanh thu bán hàng và doanh thu cung cấp dịch vụ.
- Khi hợp đồng quy định bên bán chịu trách nhiệm lắp đặt sản phẩm, hàng hóa cho người mua, doanh thu chỉ được ghi nhận sau khi việc lắp đặt hoàn thành.
- Trường hợp doanh nghiệp có nghĩa vụ cung cấp hàng hóa, dịch vụ miễn phí hoặc chiết khấu, giảm giá, kế toán chỉ ghi nhận doanh thu khi đã thực hiện đầy đủ nghĩa vụ với người mua.
Thời điểm ghi nhận doanh thu bất động sản
Thời điểm ghi nhận doanh thu đối với việc bán bất động sản là khi bàn giao bất động sản cho người mua, với điều kiện:
- Bất động sản đã hoàn thành toàn bộ và bàn giao cho người mua.
- Doanh nghiệp đã chuyển giao rủi ro và lợi ích gắn liền với quyền sở hữu bất động sản cho người mua.
- Doanh thu được xác định tương đối chắc chắn.
- Doanh nghiệp đã thu hoặc sẽ thu được lợi ích kinh tế từ giao dịch.
- Xác định được chi phí liên quan đến giao dịch bán bất động sản.
Thời điểm ghi nhận doanh thu xuất khẩu
Thời điểm ghi nhận doanh thu đối với hàng xuất khẩu là thời điểm chuyển giao mọi rủi ro, trách nhiệm về hàng hóa từ người bán (xuất khẩu) sang người mua (nhập khẩu). Điều này được xác định dựa trên các điều kiện cơ sở giao hàng theo quy định trong điều kiện thương mại quốc tế.
Các trường hợp đặc biệt trong ghi nhận doanh thu
Khi ghi nhận doanh thu, bạn cần quan tâm đến một số trường hợp đặc biệt như sau:
- Hàng bán đại lý, ký gửi: Đối với hàng hóa nhận bán đại lý, ký gửi theo phương thức bán đúng giá hưởng hoa hồng, thời điểm ghi nhận doanh thu là khi phát sinh hoa hồng bán hàng. Doanh thu trong trường hợp này chính là phần hoa hồng mà doanh nghiệp được hưởng.
- Hoạt động dịch vụ ủy thác xuất nhập khẩu: Với dịch vụ ủy thác xuất nhập khẩu, doanh thu chính là phí ủy thác mà đơn vị được hưởng. Thời điểm ghi nhận doanh thu là khi hoàn thành dịch vụ ủy thác.
- Gia công vật tư, hàng hóa: Đối với đơn vị nhận gia công vật tư, hàng hóa, doanh thu là số tiền gia công thực tế được hưởng, không bao gồm giá trị vật tư, hàng hóa nhận gia công. Thời điểm ghi nhận doanh thu là khi hoàn thành việc gia công.
- Bán hàng trả chậm, trả góp: Trường hợp bán hàng theo phương thức trả chậm, trả góp, doanh thu được xác định theo giá bán trả tiền ngay. Thời điểm ghi nhận doanh thu vẫn là thời điểm chuyển giao quyền sở hữu hàng hóa cho người mua.
Giảm trừ doanh thu theo Thông tư 200
Việc giảm trừ doanh thu theo Thông tư 200 được quy định tại Điều 81 Thông tư 200/2014/TT-BTC:
Khoản chiết khấu thương mại, giảm giá hàng bán, hàng bán bị trả lại phát sinh cùng kỳ tiêu thụ sản phẩm, hàng hóa dịch vụ được điều chỉnh giảm doanh thu của kỳ phát sinh.
Trường hợp sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ đã tiêu thụ từ các kỳ trước, đến kỳ sau mới phát sinh chiết khấu thương mại, giảm giá hàng bán hoặc hàng bán bị trả lại:
- Nếu phát sinh trước thời điểm phát hành Báo cáo tài chính, kế toán phải coi đây là sự kiện cần điều chỉnh và ghi giảm doanh thu trên Báo cáo tài chính của kỳ lập báo cáo (kỳ trước).
- Nếu phát sinh sau thời điểm phát hành Báo cáo tài chính, doanh nghiệp ghi giảm doanh thu của kỳ phát sinh (kỳ sau).
Doanh thu không bao gồm các khoản thu hộ
Theo khoản 4 Điều 78 Thông tư 200/2014/TT-BTC, doanh thu không bao gồm các khoản thu hộ bên thứ ba như:
- Các loại thuế gián thu (thuế GTGT, thuế xuất khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế bảo vệ môi trường) phải nộp.
- Số tiền người bán hàng đại lý thu hộ bên chủ hàng.
- Các khoản phụ thu và phí thu thêm ngoài giá bán mà đơn vị không được hưởng.
- Các trường hợp khác.
Trường hợp các khoản thuế gián thu không tách riêng ngay được tại thời điểm phát sinh giao dịch, có thể ghi nhận doanh thu bao gồm cả thuế gián thu, nhưng định kỳ phải ghi giảm doanh thu đối với số thuế phải nộp. Khi lập Báo cáo tài chính, kế toán phải loại bỏ toàn bộ số thuế gián thu khỏi các chỉ tiêu doanh thu gộp.
Xem thêm: Báo cáo doanh thu toàn diện là gì?
Việc xác định đúng thời điểm ghi nhận doanh thu là yếu tố quan trọng trong công tác kế toán doanh nghiệp. Tùy thuộc vào từng loại hình kinh doanh, thời điểm ghi nhận có thể khác nhau. Doanh nghiệp cần nắm rõ quy định hiện hành, đặc biệt là Thông tư 200/2014/TT-BTC và Thông tư 133/2016/TT-BTC để áp dụng đúng nguyên tắc kế toán trong ghi nhận doanh thu. Hy vọng bài viết này hữu ích với bạn đọc và hãy tiếp tục theo dõi Kế Toán 5T nhé!
